Adem Bilgin
Bu makale, dijital kalkınmanın tanımını ve Türkiye için potansiyellerini ortaya koymaktadır. Türkiye'deki somut projeler, belediye uygulamaları ve özel sektör girişimleri üzerinden örnekler verilmiştir. Dijital kalkınma, bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) üretim, yönetim ve toplumsal yaşamın bütün alanlarına nüfuz etmesiyle ortaya çıkan dönüşümün sürdürülebilir kalkınma hedeflerine uyarlanmasıdır.
Dijital teknolojilerin üretim, yönetim ve kamu politikalarına nüfuzu, yeni bir kalkınma paradigması ortaya çıkarmıştır. Bu paradigma, yalnızca ekonomik büyümeyi değil, aynı zamanda sosyal eşitliği ve sürdürülebilir çevre politikalarını hedefleyen bütüncül bir yaklaşımdır (United Nations, 2021). Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için dijital kalkınma, mevcut kalkınma sorunlarına yenilikçi çözümler üretme fırsatı sunmaktadır.
Dijital kalkınma, bilgi ve iletişim teknolojilerinin ekonomik ve sosyal alanlarda sistematik kullanımını ifade eder.
E-devletleşme: Kamu hizmetlerinin dijital ortamda sunulması (OECD, 2020).
Akıllı üretim ve yapay zekâ: Sanayi 4.0 uygulamalarıyla verimlilik artışı (Schwab, 2017).
Dijital kapsayıcılık: Dezavantajlı grupların dijital araçlara erişiminin sağlanması.
Dijital kalkınma, geleneksel kalkınma göstergelerine (GSYH, istihdam vb.) ek olarak veri ekonomisi, siber güvenlik ve inovasyon kapasitesi gibi yeni göstergelerle ölçülür.
Türkiye, son on yılda dijitalleşme alanında önemli yatırımlar yapmıştır.
E-Devlet Kapısı: 63 milyondan fazla kullanıcısı olan e-devlet sistemi, kamu hizmetlerine erişimde devrim niteliğinde bir dönüşüm sağlamıştır (T.C. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, 2023). Örneğin, İstanbul’da belediye hizmetleri e-devlet entegrasyonu ile çevrim içi olarak sunulmaktadır.
Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi: 2021–2025 eylem planı ile yapay zekâ uygulamalarının tarımdan savunmaya kadar pek çok alanda geliştirilmesi hedeflenmektedir. Savunma Sanayii Başkanlığı’nın yapay zekâ tabanlı insansız hava araçları (İHA) projeleri bu stratejinin somut örneklerindendir.
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri: TÜBİTAK ve KOSGEB destekleriyle start-up ekosistemleri büyümektedir. Özellikle Ankara’daki ODTÜ Teknokent ve İstanbul’daki İTÜ ARI Teknokent, yüzlerce dijital girişimin doğduğu merkezlerdir.
Akıllı Şehir Uygulamaları: Konya Büyükşehir Belediyesi’nin “Akıllı Şehir Konya” projesi kapsamında trafik yönetimi ve enerji verimliliği için IoT teknolojileri kullanılmaktadır.
Özel Sektör Girişimleri: Trendyol ve Getir gibi Türk teknoloji şirketleri, e-ticaret ve lojistik alanında dijital dönüşümün öncülerindendir ve bu sayede Türkiye’nin uluslararası alanda dijital ekonomideki gücü artmaktadır.
Türkiye, genç nüfus ve artan internet penetrasyonu sayesinde dijital ekonomide hızlı büyüme potansiyeline sahiptir.
Örneğin, Türkiye’de 2024 itibarıyla internet kullanıcı oranı %85’i aşmıştır (TÜİK, 2024).
Dijital okuryazarlık kampanyaları ve uzaktan eğitim altyapıları, bölgesel eşitsizliklerin azalmasına katkı sağlayabilir.
“Dijitalleşme, eğitimde fırsat eşitliğini güçlendiren en önemli araçtır” (Milli Eğitim Bakanlığı, 2023, s. 45).
Tarımda IoT (Nesnelerin İnterneti) ve akıllı sulama sistemleri, kırsal bölgelerde verimliliği artırabilir. Örneğin, Şanlıurfa’da GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün yürüttüğü akıllı tarım projeleri bu yöndedir.
Akıllı şehir uygulamaları ve yeşil teknoloji yatırımları, Türkiye’nin iklim hedeflerine ulaşmasında yardımcı olabilir. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin güneş enerjili toplu ulaşım durakları buna örnek gösterilebilir.
Dijital kalkınma, sadece teknik bir dönüşüm değil, aynı zamanda kalkınma paradigmasının yeniden tanımlanmasıdır. Türkiye, sahip olduğu genç nüfus, büyüyen teknoloji ekosistemi ve devlet destekli dijitalleşme politikaları ile bu dönüşümde öncü bir aktör olma potansiyeline sahiptir. Ancak bu potansiyelin hayata geçebilmesi için kapsayıcı politikalar, güçlü bir veri koruma altyapısı ve sürekli eğitim gereklidir.
Milli Eğitim Bakanlığı. (2023). Dijital eğitim stratejileri raporu 2023. Ankara: MEB Yayınları.
OECD. (2020). Digital government index: 2020 results. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/4de9f5bb-en
Schwab, K. (2017). The fourth industrial revolution. New York: Crown Business.
T.C. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi. (2023). Türkiye e-devlet stratejisi ve eylem planı. Ankara.
TÜİK. (2024). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
United Nations. (2021). E-government survey 2021: Digital government in the decade of action for sustainable development. United Nations Publications.
Adem Bilgin
English
German
Russian
Arabic